Tại Sao Nói Một Chút Khoa Học Hướng Tâm Trí Con Người Tới Vô Thần?

2024-09-29 Bài Chọn Lọc, Bài Của Richard Huynh, Khoa Học Và Đức Tin, Niềm tin vô thần và niềm tin Cơ Đốc, Phản Biện Thuyết Tiến Hóa Và Niềm Tin Duy Vật Chất

Chúng ta hẳn từng nghe câu “Một chút khoa học hướng tâm trí con người tới vô thần, nhưng khoa học sâu sắc lại đem nó tới tôn giáo”, nói bởi Einstein, Isaac Newton, hay Louis Pasteur. Vậy tác giả của câu nói đó thực sự là ai? Và tại sao ông ta lại nói vậy?

Thực sự thì các nhà khoa học trên diễn lại câu nói của tiền bối mình là Francis Bacon, cha đẻ của phương pháp khoa học và chủ nghĩa duy nghiệm, người đã đặt nền móng cho cuộc cách mạng khoa học [1]. Câu gốc này trong bài “Luận Về Chủ Nghĩa Vô Thần” (Of Atheism) [2] với cả lý do tại sao:

“Quả thật, một chút [khoa học] làm suy nghĩ con người nghiêng về vô thần; nhưng [khoa học] sâu sắc lại đem trí óc con người đến với [Cơ Đốc giáo]. Vì khi trí óc con người nhìn vào những thứ nguyên (second causes) cách rời rạc, nó đôi khi dừng lại ở đó, và không đi thêm; nhưng khi nó nhìn vào những chuỗi liên kết chúng, kết nối và xâu chuỗi chúng lại, nó sẽ thấy cần phải đến với Đấng Tạo Hóa Đức Chúa Trời.” – Francis Bacon [2]

(Những từ trong [ ] là từ được làm rõ ngữ cảnh. [Khoa học] từ gốc là triết học, vì thời của Francis Bacon xem khoa học là triết học tự nhiên (natural philosophy). [Cơ Đốc giáo] từ gốc là tôn giáo, vì Francis Bacon là người Anh, tôn giáo với xã hội ông là Cơ Đốc giáo, không phải Hồi giáo hay Phật giáo.)

Bảng Nội Dung

A. Khoa học là gì?

Khoa học thời của Francis Bacon được gọi là triết học tự nhiên (natural philosophy), tức việc tìm hiểu và lý luận về những lẽ thật của thế giới tự nhiên. Francis Bacon nói “Đức Chúa Trời thật ra đã viết hai quyển sách, không chỉ một. Tất nhiên, chúng ta đều quen với quyển sách thứ nhất Ngài viết, là quyển Kinh Thánh. Nhưng Ngài cũng đã viết quyển thứ hai là tạo hóa”.

Ông xem khoa học là việc tìm hiểu những quy luật vận hành thế giới Chúa đặt ra để thực hiện mạng lệnh chế ngự đất, quản trị muôn loài của Ngài (Sáng Thế Ký 1:28). Bằng hiểu biết thiên nhiên và sử dụng công cụ, con người có thể quản lý và chỉ đạo thiên nhiên để tạo ra những kết quả mong muốn. Nhờ đó, ông tin rằng con người sẽ làm chủ thiên nhiên và vượt qua cảnh bất lực, đói nghèo, khốn khổ mà đạt được bình an và thịnh vượng. Với triết lý, phương pháp, và khải tượng của mình, Francis Bacon đã đặt nền móng cho cuộc Cách Mạng Khoa Học đem lại cho chúng ta cuộc sống hiện đại, con người làm chủ thiên nhiên ngày nay.

B. Một chút khoa học khác với khoa học sâu sắc thế nào?

Một chút khoa học, theo Francis Bacon, là khoa học “dừng lại ở đó, và không đi thêm”, không “nhìn vào những chuỗi liên kết chúng, kết nối và xâu chuỗi chúng lại“. Ví dụ như Stephen Hawking nói “Bởi vì có một luật như luật trọng trường, vũ trụ có thể và sẽ tự tạo ra chính nó từ không có gì”. Phát biểu này sai vì những lý do sau [3]:

1. Sai vì “dừng lại ở đó, và không đi thêm” (không suy xét đủ sâu):

Có trọng lực nghĩa là đã có khối lượng vật chất, tức vũ trụ không phải là không có gì. Vũ trụ đã tồn tại và chỉ đang tiếp diễn. Hơn nữa, tại sao lại có luật trọng trường? Khối lượng vật chất tạo ra lực trọng trường, nhưng không tạo ra luật trọng trường (G*m1*m2/ r*r), thứ quy định lực trọng trường giữa các vật. Luật trọng trường, cũng như luật vật lý toán học khác, nằm bên ngoài /đằng sau thế giới vật chất. Chúng không thuộc thế giới vật chất và không được tạo ra bởi vật chất, mà được đặt ra và thực thi bởi Ngôi Lời, quyền năng đã thiết kế tạo dựng thế giới này [4].

2. Sai vì không “nhìn vào những chuỗi liên kết chúng, kết nối và xâu chuỗi chúng lại” (tức chỉ nhìn mọi việc cách rời rạc, không thấy tương quan kết nối giữa chúng):

Stephen Hawking chỉ nghĩ đến trọng lực, nhưng một mình nó không làm nên vũ trụ. Có tới 4 lực vật lý căn bản với độ mạnh yếu được quy định bởi 4 hằng số tự nhiên: (1) lực trọng trường – hằng số G, (2) lực điện từ – hằng số Coulomb, (3) lực liên kết hạt nhân mạnh – hằng số g(s), (4) lực liên kết hạt nhân yếu – hằng số g(w). Các lực này phải phối hợp với nhau cách chính xác để vũ trụ và sự sống có thể hiện diện. Các hằng số này chỉ mạnh yếu hơn một chút là sẽ không có sự sống. Như nếu g(s) chỉ mạnh hơn 2% thì mọi hydrogen sẽ chuyển hóa thành diproton chỉ vài phút sau Big Bang, và vũ trụ sẽ không có hydrogen hay nước [5]. Nếu g(w) yếu hơn chút thì hydrogen sẽ chuyển hóa hết thành helium, vũ trụ sẽ không có nước. Còn nếu g(w) mạnh hơn sẽ không có các vụ nổ sao để giải phóng vật chất từ lõi sao để tạo ra các hành tinh. Để chọn giá trị chính xác cho chúng, vũ trụ này phải được thiết kế cách thông minh [3].

Tương tự, Charles Darwin nói “Nếu có thể chứng minh rằng có một cơ quan phức tạp nào tồn tại mà không thể được hình thành bởi vô số biến đổi nhỏ từ từ, lý thuyết của tôi sẽ đổ vỡ. Nhưng tôi không thấy trường hợp nào như vậy”. Thực ra Darwin không cần phải tìm đâu xa, chỉ cần nhìn vào cơ thể mình. Bác sĩ phẫu thuật Joseph Khun nói cơ thể con người là một hệ thống phức tạp mà hệ tim mạch, hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch, hệ nội tiết, hệ thần kinh phải cùng hiện diện để ta có thể sống. Vậy nên nó không thể tiến hóa ra từng cơ quan một [6].

Khoa học sâu sắc, theo Francis Bacon, là biết đào sâu, hiểu rộng về các điều trong thiên nhiên, rồi “nhìn vào những chuỗi liên kết chúng, kết nối và xâu chuỗi chúng lại“. Người có khoa học sâu sắc sẽ thấy cần phải có Đấng Tạo Hóa đã thiết kế vũ trụ cách thông minh để vũ trụ và sự sống có thể hiện diện. Đây là điều mà các triết gia Hy Lạp – La Mã đã nhận thấy từ xa xưa [4] [7].

Hiệu ứng Dunning-Kruger: người biết một chút là người tự tin nhất

Theo hiệu ứng Dunning-Kruger, người biết một chút thường là người tự tin nhất vì họ chưa biết còn rất nhiều thứ mình chưa biết. Chỉ khi đi sâu thêm, biết rộng ra, họ mới nhận ra mình biết ít thế nào. Như Stephen Hawking nghĩ luật trọng trường làm nên vũ trụ, nhưng có tới 4 lực vật lý căn bản, và chúng phải kết hợp với nhau cách chính xác để vũ trụ và sự sống có thể tồn tại. Hay như Charles Darwin chỉ mới thấy con chim có dạng mỏ khác nhau theo môi trường đã nghĩ rằng đây là cơ chế tạo ra muôn loài, nhưng không thấy để con chim sống, hệ da lông, cơ xương khớp, tim mạch… phải cùng hiện diện và kết hợp với nhau cách nhịp nhàng chính xác. Đến một tế bào đơn giản nhất cũng là một robot nhỏ hơn đầu kim nhưng biết tự lắp ráp nhân bản chính mình từ các vật chất thô trong thiên nhiên. Điều này vượt xa trình độ kỹ thuật hiện nay của con người. Càng nhận thấy những thiết kế thông minh tinh xảo chính xác kỳ diệu của vũ trụ và các sinh vật sống, ta càng thấy hẳn phải có một Đấng Tạo Hóa đã thiết kế chế tạo chúng.

C. Sao ngày nay nhiều người biết một chút khoa học, ít người có khoa học sâu sắc?

Nền giáo dục hàng loạt (mass education)

Lý do tại sao thời nay ai cũng biết chút ít khoa học thì tôi nghĩ là vì quá trình giáo dục hàng loạt (mass education). Ngày nay, phần lớn trẻ em đều phải trải qua 12 năm giáo dục bắt buộc, và một số tiếp tục học thêm 4 năm đại học, 2 năm thạc sĩ, 4 năm tiến sĩ, v.v… Như vậy, ai cũng có 12-20 năm ngồi hấp thu kiến thức từ thầy cô. Quá trình này hữu ích vì nó dạy ta đọc viết, có kiến thức chung, và kiến thức chuyên ngành để đi làm. Nhưng nó khiến người ta có thói quen hấp thụ, nghe và tin theo lời thầy cô hay “khoa học nói” chứ không tự mình tìm hiểu kiểm chứng đúng sai hay đào sâu hơn những gì được dạy. Nó cũng khiến người ta hay suy nghĩ giới hạn trong chuyên môn mình, nhìn sự việc cách rời rạc.

Thật ra lời thầy cô dạy hay “khoa học nói” phần lớn cũng đúng, nhất là những chuyện cụ thể dễ thực nghiệm kiểm chứng. Nhưng với những suy diễn khó kiểm chứng thì họ có thể sai. Tôi từng làm nghiên cứu khoa học, và thành tựu thú vị nhất của tôi là tìm thấy điểm sai trong 1 bài báo khoa học mà trong gần 20 năm các giáo sư tiến sĩ trích lại mà không ai nhận thấy [8]. Mà đó là phân tích toán học nên dễ chứng minh chỗ sai. Còn những chuyện xa xưa hay ngoài vũ trụ cách hàng ngàn năm thì làm sao ta kiểm chứng? Chúng thật ra chỉ là những suy diễn, mà sau này một số thứ bị thấy là sai như: tuổi vũ trụ bị thay đổi nhiều lần [9], đá tạo thành từ vụ phun trào núi lửa Helen mới 10 năm bị định từ 350 ngàn đến 3.5 triệu năm tuổi [10], hay hóa thạch được cho là của tổ tiên hải cẩu ra giống hệt xương rái cá ngày nay [11], v.v… Các thầy cô, chuyên gia, nhà khoa học, báo đài mạng… nhiều khi chỉ nói những gì họ suy đoán hay nói lại những gì người khác suy đoán thôi. Cách nói tri thức, cùng sự trộn lẫn giữa những lẽ thật dễ kiểm chứng với các suy diễn quá mức sẽ khiến người nghe chấp nhận mọi thứ và cứ thế dạy lại cho thế hệ sau như lẽ thật.

D. Làm sao để thoát khỏi “một chút khoa học hướng tâm trí con người tới vô thần”?

Giáo sư James Tour phơi bày những trò ngụy khoa học trong nghiên cứu về nguồn gốc sự sống

Vì không thể bỏ đi cái “một chút khoa học”, ta phải giúp họ đạt tới “khoa học sâu sắc”, bằng cách “luôn sẵn sàng để trả lời những kẻ chất vấn về niềm hi vọng trong anh em, nhưng phải ôn tồn và trân trọng.” (1 Phi-e-rơ 3:15). Tức là ta phải biện luận và giúp họ mở mang kiến thức, đào sâu hơn, thấy rộng hơn, biết xâu chuỗi chúng, để nhận ra cần phải có một Đấng Tạo Hóa.

Thật sự thì các mục sư có khi kém trong việc biện luận khoa học do ngôn từ và cách lý luận của họ hay quá thuộc linh với người thường. Nhưng ngày nay vẫn có rất nhiều nhà khoa học danh tiếng biện luận rất thuyết phục cho niềm tin Cơ Đốc như giáo sư James Tour [12], 1 trong 50 nhà khoa học ảnh hưởng nhất ngày nay, hay John Lennox, giáo sư toán ở đại học Oxford [13]. Có các mục vụ tập hợp các nhà khoa học Cơ Đốc làm việc này như Creation.com [14]. Tiếng Việt có blog viethungpham.com của giáo sư Phạm Việt Hưng, hay chuyên mục Khoa học và niềm tin Cơ Đốc của trang Đời Sống Cơ Đốc (bachkhoa.name.vn) [15]. Các mục vụ này có nhiều bài về các nhà khoa học Cơ Đốc đã đặt nền móng cho khoa học hiện đại như Louis Pasteur (vi sinh học) [16], Robert Boyle (hóa học) [17], Isaac Newton (vật lý – toán học) [18], Michael Faraday (điện) [19]… cùng những bài vạch ra những sai lầm của thuyết tiến hóa [20] [21], hay biện luận qua hệ tích cực giữa khoa học và Cơ Đốc giáo [22], và lý do tin có Đấng Tạo Hóa [23] [24]. Đọc những biện luận của các nhà khoa học sẽ giúp ta vững vàng hơn trong đức tin, và trả lời cách thuyết phục hơn những chất vấn về niềm trong Chúa của mình.

Nhiều người lo sợ tiếp xúc với nền giáo dục vô thần sẽ khiến con trẻ mất đi đức tin. Nhưng Đa-ni-ên, dù được học tất cả sách vở phong tục của người Ba-by-lôn (Đa-ni-ên 1:4), vẫn giữ theo Lời Chúa vì ông biết Lời Chúa mới là lẽ thật. Cách ly không phải là giải pháp, rèn luyện sức đề kháng mới giúp ta sống giữa thế gian. Như việc tiêm vắc-xin giúp cơ thể rèn luyện sức đề kháng, ta cần dạy cho con cái mình những biện luận của các nhà khoa học để sẵn sàng trả lời khi bị chất vấn (1 Phi-e-rơ 3:15). Ta cùng cần chỉ cho chúng thấy những hậu quả của lối sống ham lạc thú xác thịt của chủ nghĩa vô thần (2 Ti-mô-thê 3:1-5). Và cũng như cần tiêm vắc-xin trước khi bệnh tấn công, ta cần chủ động rèn luyện con cái mình trước khi chúng bị thế gian nhồi nhét tư tưởng vô thần qua phim ảnh, mạng xã hội, và trường học. Như vậy chúng mới có sức đề kháng và tự tin về lẽ thật của Lời Chúa mà đứng vững trong đức tin.

Tổng Kết

Câu “Một chút khoa học hướng tâm trí con người tới vô thần, nhưng khoa học sâu sắc lại đem nó tới tôn giáo” có gốc từ Francis Bacon, cha đẻ của phương pháp khoa học và chủ nghĩa duy nghiệm, người đã đặt nền móng cho cuộc cách mạng khoa học [1]. Nguyên gốc trong bài “Luận Về Chủ Nghĩa Vô Thần” (Of Atheism) của ông [2] là:

Theo Francis Bacon, một chút khoa học là sự hiểu biết dừng lại ở việc nhìn các vật việc cách rời rạc, không đào đủ sâu đủ rộng để thấy sự liên kết giữa mọi điều, như câu “Bởi vì có một luật như luật trọng trường, vũ trụ có thể và sẽ tự tạo ra chính nó từ không có gì” của Stephen Hawking. Đây là hiệu ứng Dunning-Kruger khi người biết một chút là người tự tin với hiểu biết mình nhất. Khoa học sâu sắc là biết đào sâu và liên kết xâu chuỗi mọi điều trong thiên nhiên. Khi đó sẽ thấy phải có một Đấng Tạo Hóa đã thiết kế vũ trụ cách thông minh để sự sống có thể hiện diện.

Hiệu ứng Dunning-Kruger: người biết một chút là người tự tin nhất

Ngày nay, hầu hết mọi người đều phải trải qua 12-20 năm giáo dục hàng loạt, dẫn tới thói quen nghe theo lời giáo sư, suy nghĩ giới hạn trong chuyên môn mình… Họ không tự đào sâu hơn hay mở rộng hiểu biết để thấy sự kết hợp hài hòa của mọi điều chỉ tới Đấng Tạo Hóa. Vậy nên tâm trí con người ngày nay bị hướng tới vô thần, hay có tin tôn giáo nhưng là vô thần trong thực tế, sống như thể thần không tồn tại và không liên quan tới đời sống.

Để giúp con người thoát khỏi một chút khoa học, ta phải giúp họ đạt tới “khoa học sâu sắc” bằng cách “luôn sẵn sàng để trả lời những kẻ chất vấn về niềm hi vọng trong anh em, nhưng phải ôn tồn và trân trọng.” (1 Phi-e-rơ 3:15). Có nhiều nhà khoa học làm công tác này như giáo sư James Tour, John Lennox, hay mục vụ Creation.com. Tiếng Việt có blog viethungpham.com của giáo sư Phạm Việt Hưng, hay trang Đời Sống Cơ Đốc (bachkhoa.name.vn). Đọc những biện luận của các nhà khoa học sẽ giúp ta vững vàng hơn trong đức tin, và trả lời cách thuyết phục hơn những chất vấn về niềm trong Chúa của mình. Ta cũng cần phải “tiêm vắc-xin” cho con cái để giúp chúng đề kháng và tự tin về lẽ thật của Lời Chúa mà đứng vững trong đức tin trước những điều nền giáo dục hàng loạt sẽ nhồi nhét.

Richard Huynh

Bài Đọc Thêm

Đây là lời chứng của những người từng là vô thần tin theo thuyết tiến hóa. Nhưng khi họ suy ngẫm tìm hiểu kỹ hơn thì liền đến với Đấng Sáng Tạo:

Bài này là một phần trong bài Vì sao thời nay nhiều Cơ Đốc nhân bỏ đạo, và người vô thần bùng nổ?

Bài Tham Khảo

[1] Francis Bacon
https://en.wikipedia.org/wiki/Francis_Bacon

[2] Cha đẻ của phương pháp khoa học nói gì về niềm tin vô thần?
https://bachkhoa.name.vn/2023/03/29/cha-de-cua-phuong-phap-khoa-hoc-noi-gi-ve-niem-tin-vo-than/

[3] Stephen Hawking đã sai: 3 lý do phải có Đức Chúa Trời
https://bachkhoa.name.vn/2023/07/02/stephen-hawking-da-sai-3-ly-do-phai-co-duc-chua-troi/

[4] Đằng Sau Thế Giới Vật Chất: Toán Học, Thông Tin, Ngôi Lời, Và Linh Hồn
https://bachkhoa.name.vn/2024/02/25/dang-sau-the-gioi-vat-chat-toan-hoc-thong-tin-ngoi-loi-va-linh-hon/

[5] Fine-tuned universe
https://en.wikipedia.org/wiki/Fine-tuned_universe

[6] Bác Sĩ Phẫu Thuật Nói Cơ Thể Con Người Không Thể Do Tiến Hóa Mà Thành
https://bachkhoa.name.vn/2023/07/20/bac-si-phau-thuat-noi-co-the-con-nguoi-khong-the-do-tien-hoa-ma-thanh/

[7] Lược Sử Tranh Luận Giữa Thuyết Tiến Hóa Và Thuyết Thiết Kế Thông Minh
https://bachkhoa.name.vn/2024/04/06/luoc-su-tranh-cai-giua-thuyet-tien-hoa-va-thuyet-thiet-ke-thong-minh/

[8] Scope-Aware Data Cache Analysis for WCET Estimation
https://dl.acm.org/doi/10.1109/RTAS.2011.27

[9] Thuyết Big Bang gặp rắc rối? Không vấn đề gì, chỉ cần nhân đôi tuổi vũ trụ!
https://bachkhoa.name.vn/2023/08/31/thuyet-big-bang-gap-rac-roi-khong-van-de-gi-chi-can-nhan-doi-tuoi-vu-tru/

[10] Núi St Helens vạch ra sai lầm của phương pháp định tuổi bằng đồng vị phóng xạ
https://bachkhoa.name.vn/2023/01/15/nui-st-helens-vach-ra-sai-lam-cua-phuong-phap-dinh-tuoi-bang-dong-vi-phong-xa/

[11] Hóa Thạch Tưởng Là Tổ Tiên Tiến Hóa Thất Lạc Của Hải Cẩu Chỉ Là Xương Rái Cá Ngày Nay
https://bachkhoa.name.vn/2023/08/04/hoa-thach-tuong-la-to-tien-tien-hoa-that-lac-cua-hai-cau-chi-la-xuong-rai-ca-ngay-nay/

[12] Giáo sư James Tour
https://www.youtube.com/c/DrJamesTour

[13] Giáo sư John Lennox
https://www.johnlennox.org/resources

[14] Mục vụ Sáng Thế
https://creation.com/en/articles

[15] Chuyên đề Khoa Học và Đức Tin – blog Đời Sống Cơ Đốc
https://bachkhoa.name.vn/khoa-hoc-va-duc-tin/

[16] Louis Pasteur: Nhà Khoa Học Với Niềm Tin Sáng Thế
https://bachkhoa.name.vn/2024/05/21/louis-pasteur-nha-khoa-hoc-voi-niem-tin-sang-the/

[17] Robert Boyle, Nhà Quý Tộc Cơ Đốc, Người Khai Sinh Hóa Học Hiện Đại
https://bachkhoa.name.vn/2024/05/06/robert-boyle-nha-quy-toc-co-doc-nguoi-khai-sinh-hoa-hoc-hien-dai/

[18] Isaac Newton và Đức Tin Nơi Đức Chúa Trời
https://bachkhoa.name.vn/2021/04/03/isaac-newton-va-duc-tin-noi-duc-chua-troi/

[19] Michael Faraday – Sức Mạnh Của Chúa Và Sức Mạnh Của Dòng Điện
https://bachkhoa.name.vn/2021/02/19/michael-faraday-suc-manh-cua-chua-va-suc-manh-cua-dong-dien/

[20] 7 Sai Lầm Của Darwin
https://bachkhoa.name.vn/2021/02/19/7-sai-lam-cua-darwin/

[21] Lược Sử Tranh Luận Giữa Thuyết Tiến Hóa Và Thuyết Thiết Kế Thông Minh
https://bachkhoa.name.vn/2024/04/06/luoc-su-tranh-cai-giua-thuyet-tien-hoa-va-thuyet-thiet-ke-thong-minh/

[22] Có phải tôn giáo là đối nghịch với khoa học?
https://bachkhoa.name.vn/2023/01/28/co-phai-ton-giao-la-doi-nghich-voi-khoa-hoc/

[23] Đằng Sau Thế Giới Vật Chất: Toán Học, Thông Tin, Ngôi Lời, Và Linh Hồn
https://bachkhoa.name.vn/2024/02/25/dang-sau-the-gioi-vat-chat-toan-hoc-thong-tin-ngoi-loi-va-linh-hon/

[24] Vì Sao Tổng Thống Ronald Reagan Tin Có Đấng Tạo Hóa
https://bachkhoa.name.vn/2024/04/11/lap-luan-rat-ca-nhan-cua-tong-thong-ronald-reagan-ve-thiet-ke-thong-minh/