7 Bài Học Về Sự Khôn Ngoan Và Giàu Có Từ Sách Châm Ngôn Trong Kinh Thánh
Sách Châm Ngôn có vẻ hứa hẹn giàu có cho tất cả những ai vâng phục Chúa và chăm chỉ làm theo sự khôn ngoan của Ngài, dù mọi thứ có nhiều sắc thái hơn thế như trong 7 điểm sau:
1. Đức Chúa Trời Ban Cho Người Khôn Ngoan Sự Giàu Có
“Hãy lấy tài sản và hoa lợi đầu mùa của con mà tôn vinh Đức Giê-hô-va; Như thế, nhà kho của con sẽ đầy lúa mì, Và hầm ép rượu của con sẽ tràn rượu mới.” (Châm Ngôn 3:9-10)
“Sự khôn ngoan quý báu hơn châu ngọc, chẳng một báu vật nào con ưa thích sánh kịp nó được. Tay phải sự khôn ngoan cầm nắm sự trường thọ, còn trong tay trái có sự giàu sang và danh vọng.” (Châm Ngôn 3:15-16)
“Phước lành của Đức Giê-hô-va làm cho giàu có; Ngài chẳng thêm vào đó đau khổ nhọc nhằn.” (Châm Ngôn 10:22)
Đây là kết luận không thể tránh được khi bạn đọc sách Châm Ngôn. Tuy nhiên, chúng ta phải nhớ rằng sách dạy khôn ngoan dùng những nguyên tắc thường đúng chứ không phải là các lời hứa hay công thức vô điều kiện.
Sự gia tăng giàu có vật chất là kết quả của việc khôn ngoan (theo Lời Chúa), vì Đức Chúa Trời khen thưởng nhưng ai tôn kính và vâng lời Ngài. Hơn nữa, sự giàu có có thể giúp ta lèo lái vượt những khó khăn trong cuộc sống dễ dàng hơn (Châm Ngôn 10:15-16). Vậy nên sự giàu có là phước lành của sự khôn ngoan, và dùng nó cách khôn ngoan sẽ giúp ta rất nhiều trong cuộc sống. Vì Đức Chúa Trời quản lý vũ trụ, mọi hành động của ta đều có hệ quả; điều này có thể thấy cách tích cực khi sự khôn ngoan đem lại phước lành vật chất.
2. Hành Động Ngu Ngốc Dẫn Đến Đói Nghèo
“Bàn tay lười biếng khiến cho nghèo khó, Còn bàn tay siêng năng hẳn sẽ làm giàu.” (Châm Ngôn 10:4)
“Người thu trữ trong mùa hè là con khôn ngoan, Nhưng kẻ ngủ vùi trong mùa gặt là con sỉ nhục.” (Châm Ngôn 10:5)
“Hỡi kẻ lười biếng, hãy đến với loài kiến, Xem xét cách nó sống để học khôn!…” (Châm Ngôn 6:6-11)
VIệc này được miêu tả cách sống động trong tương phản giữa người làm việc chăm chỉ và kẻ lười biếng trong Châm Ngôn 26:13-15. Mặc dù sự lười biếng là nguyên nhân chính dẫn đến nghèo đói trong sách Châm Ngôn, những thói xấu khác cũng được nhắc đến như: ăn chơi quá mức (Châm Ngôn 21:17), bóc lột người nghèo (Châm Ngôn 22:16); thậm chí cả keo kiệt chắt bóp quá mức (Châm Ngôn 11:24). Điều này nghĩa là mặc dù ngu ngốc và lười biếng có thể là nguyên nhân gây đói nghèo, nó không nhất thiết luôn là nguyên nhân (xem điểm #4 bên dưới).
Trong sách Châm Ngôn, Đức Chúa Trời kêu gọi chúng ta hãy chăm chỉ làm điều hữu ích và đừng lười biếng. Ngược lại với điều #1, việc Đức Chúa quản trị vũ trụ này cách khôn ngoan có nghĩa là nói chung, nếu ta ngu ngốc và lười biếng, ta sẽ thiếu thốn.
3. Sự Giàu Có Của Kẻ Ngu Ngốc Hay Gian Ác Sẽ Không Bền Lâu
“Của phi nghĩa sẽ sớm hao mòn, Nhưng ai khéo tay thu góp thì của cải sẽ gia tăng.” (Châm Ngôn 13:11)
“Tài sản nhờ dùng lưỡi dối gạt mà được là hơi thở thoáng qua, là cạm bẫy sự chết.” (Châm Ngôn 21:6)
“Kẻ áp bức người nghèo để làm giàu cho mình, Cũng như kẻ tặng cho người giàu, Đều dẫn đến sự nghèo thiếu.” (Châm Ngôn 22:16)
Sách Châm Ngôn nêu lên mâu thuẫn giữa những kẻ gian ác hay khờ khạo nhưng giàu có, còn người công chính thì bị khổ cực (như Thi Thiên 73). Đây là một câu hỏi khó chịu mà ta sẽ phải đối mặt chỉ từ một cái nhìn lướt qua thế gian. Nhưng Châm Ngôn 11:18 nói “Kẻ làm điều ác nhận tiền công hư ảo, nhưng người gieo điều công chính được phần thưởng chắc chắn.” Có tiền không đáng quý bằng việc có đời sống công chính vì có tiền không giúp tránh được sự phán xét (Châm Ngôn 11:4)
Mặc dù Đức Chúa Trời ban phước cho người sống khôn ngoan bằng sự giàu có, chúng không thể là chỗ dựa an toàn cho ta, và ta cũng không thể kết luận từ việc được giàu có rằng ta là người công chính. Người tội lỗi cũng có thể được giàu có trong khi người công chính bị khổ cực. Cuối cùng sự phân biệt giữa 2 nhóm người (công chính và tội lỗi) trong sách Châm Ngôn không phải là họ có bao nhiêu của cải, mà là họ phục vụ ai, thờ phượng Chúa nào.
4. Đói Nghèo Thường Là Kết Quá Của Sự Bất Chính Và Bóc Lột
Sự khôn ngoan bao gồm biết khi nào lười biếng là nguyên nhân của đói nghèo, khi nào là do hoàn cảnh hay gặp phải việc bất chính (Châm Ngôn 13:23). Vì thế giới của Chúa không máy móc, người nghèo có khi khôn ngoan hơn người giàu (“Thà ít của mà sống công chính còn hơn là nhiều hoa lợi mà sống bất công.” – Châm Ngôn 16:8). Vậy nên nghèo đói không nhất thiết là kết quả của việc lười biếng và ngu ngốc.
Kinh Thánh biết nhiều người công chính và thánh thiện chịu đau khổ rất lớn nhưng vẫn bền bỉ trong đức tin và trong sự chính trực của mình. Hình ảnh đầu tiên là Chúa Giê-xu. Vậy nên nghĩ rằng nghèo đói và đau khổ là kết quả của việc thiếu khôn ngoan hay đức tin là suy nghĩ quá đơn giản, chưa nói đến là sai Kinh Thánh.
5. Người Có Tiền Phải Có Lòng Rộng Rãi
“Người công chính biết quyền lợi của người nghèo khổ, còn kẻ ác không hiểu điều tri thức ấy.” (Châm Ngôn 29:7)
“Đừng từ chối làm lành cho người nào đáng được hưởng, khi tay con có thể làm điều ấy. Nếu con có vật mà người lân cận đang cần, thì đừng nói: “Hãy đi và trở lại, ngày mai tôi sẽ cho anh.” (Châm Ngôn 3:27-28)
Nguyên tắc này hẳn không phải là cái mà nhiều người cần được thuyết phục. Dù trong Cựu Ước và Tân Ước không có chuyện dân sự Chúa thực hành sở hữu chung tài sản, họ được kỳ vọng là sẽ chia sẻ sự giàu có mà Chúa giao phó cho mình.
Có nhiều khen thưởng và phước lành cho người rộng rãi (Châm Ngôn 29:14, 28:27, 11:24). Ý nghĩ này được Phao-lô nhắc đến trong 2 Cô-rinh-tô 8-9. Nhưng trong cả Cựu Ước và Tân Ước, ta phải nhận ra rằng việc ban cho để được cái gì đó đáp lại thực ra không phải là lòng rộng rãi, nó là sự ích kỷ. Một lần nữa, vì sách Châm Ngôn nói cho ta những điều thường đúng (chứ không phải luôn đúng), có lòng rộng rãi không phải là công thức để được thịnh vượng. Ta không được tìm kiếm phước lành từ Chúa bằng lòng rộng rãi, thay vào đó, ta hay tìm cách ban phước cho người khác cách rộng rãi, và làm điều đó cách khôn ngoan (Châm Ngôn 6:1-5).
6. Sự Khôn Ngoan Là Tốt Hơn Sự Giàu Có
“Vì ích lợi từ khôn ngoan tốt hơn ích lợi từ bạc, Hoa lợi nó sinh ra tốt hơn vàng. Sự khôn ngoan quý báu hơn châu ngọc, Chẳng một báu vật nào con ưa thích sánh kịp nó được. Tay phải sự khôn ngoan cầm nắm sự trường thọ, Còn trong tay trái có sự giàu sang và danh vọng.” (Châm Ngôn 3:14-16)
Sách Châm Ngôn so sánh tương đối giữa các thứ bằng hình thức so sánh tốt hơn (Châm Ngôn 15:16, 17; 16:8, 16; 17:1; 22:1; 28:6). Sách lập đi lập lại rằng sự giàu có có thứ bậc xa bên dưới sự khôn ngoan, tức là sự kính sợ Đức Chúa Trời (Châm Ngôn 9:10)
Hơn nữa, sách Châm Ngôn cho ta vô số những điều quan trọng hơn được giàu có như: sự bình an (Châm Ngôn 15:16; 17:1), những quan hệ yêu thương (Châm Ngôn 15:17), sự trung thực (Châm Ngôn 6:8, 28:6), và một danh tiếng tốt (Châm Ngôn 22:1). Những điều này ra từ sự khôn ngoan (Châm Ngôn 16:16), là điều gần như đồng nghĩa với sự kính sợ Chúa (Châm Ngôn 15:16) và sống công chính (Châm Ngôn 16:8). Vậy nên dù sự khôn ngoan không nhất thiết kết quả giàu có, nó vẫn nên định hình cách ta sống, yêu thương người khác, và trông cậy Chúa.
7. Ích Lợi Của Sự Giàu Có Là Giới Hạn
“Tài sản chẳng ích lợi gì trong ngày thịnh nộ, nhưng sự công chính giải cứu khỏi sự chết.” (Châm Ngôn 11:4)
Sự khôn ngoan giúp ta sống đúng đắn và tránh khỏi những tình huống nguy hiểm (Châm Ngôn 6:34; 2:11). Còn sự giàu có nhiều khi gây rắc rối (Châm Ngôn 13:8), phơi bày người giàu ra trước sự mỉa mai (Châm Ngôn 19:10) và đem đến cho họ những người bạn giả (Châm Ngôn 14:20).
Từ tất cả những điểm trên, hợp lại với điều cuối cùng này, cảnh báo chúng ta rằng thật ngu ngốc khi đo lường đức tin bằng sự giàu có, nghĩ rằng sự khôn ngoan (và mối quan hệ giữa ta với Chúa) là cách để làm giàu, hay theo đuổi sự giàu có hơn sự công chính, đức độ, và lòng rộng rãi. Đức Chúa Trời có nhiều thứ tuyệt vời hơn cho chúng ta so với những thứ có thể bị lấy cắp, hư nát, và không hằng còn đến đời đời.
“Các con đừng tích trữ của cải ở dưới đất, là nơi có mối mọt, ten rỉ làm hư, và kẻ trộm đào ngạch, khoét vách mà lấy. Nhưng hãy tích trữ của cải ở trên trời, là nơi không có mối mọt, ten rỉ làm hư, cũng chẳng có kẻ trộm đào ngạch, khoét vách mà lấy. Vì của cải các con ở đâu, thì lòng các con cũng ở đó.” (Ma-thi-ơ 6:19-21)
Richard Huynh
Theo TheGospelCoalition.org
https://africa.thegospelcoalition.org/reviews/7-lessons-on-wisdom-and-wealth-from-proverbs/